به نقل از «قدس آنلاین»

تدوین «دانش‌نامه وقف» در بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی

تاریخ انتشار: ۲۳ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۰۸۵۱۶۷

امروزه از آستان قدس رضوی به عنوان بزرگ‌ترین نهاد موقوفات جهان اسلام یاد می‌‎شود. این موقوفات را در طول تاریخ شیفتگان حضرت رضا(ع) برای گسترش حرم مطهر رضوی، حفظ و نگهداری آن و ارائه خدمات رفاهی به زائران و مجاوران آن وقف کرده‌‏اند. اما آنچه سبب شد به این موضوع بپردازیم، انجام اقدام‌های لازم برای تدوین «دانش‌نامه وقف» آستان قدس رضوی در بنیاد پژوهش‌های اسلامی این آستان مقدس است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به همین بهانه به سراغ «دکتر رضا نقدی» مدیر گروه فرهنگ و هنر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی رفتیم. او دارای مدرک دکترای رشته تاریخ ایران است. بخش‌هایی از گفت‌وگوی صمیمانه خبرنگار قدس با وی را در ادامه می‌خوانید.

چرا تهیه‌ مجموعه‌ای مدون برای وقف‌نامه‌های آستان قدس رضوی ضروری است؟

ابتدا باید در مورد اهمیت حفظ موقوفات این آستان مبارک مطلبی را بیان کنم و آن اینکه بسیاری از عاشقان و دلدادگان ساحت مطهر امام هشتم(ع) در طول تاریخ، اموال و دارایی‌های مختلفی را با میل، اراده و خواست خود به منظور گسترش بارگاه مطهر رضوی، حفظ و نگهداری این مکان مقدس و ارائه خدمات رفاهی و زیارتی به زائران و یا در بعضی موارد مربوط به مجاوران این بارگاه مقدس، وقف این آستان ملائک پاسبان کرده‌اند که متأسفانه در بعضی از برهه‎‌های آشفته تاریخی در ایران و به دلایل گوناگون، بسیاری از موقوفات آن از میان رفت و یا غصب شد و به تبع آن وقف‎نامه‎‌ها نیز نابود شد. از طرف دیگر متولیان این آستان مقدس و خدام حرم مطهر رضوی کوشیده‎اند موقوفات و وقف‌نامه‎‌های مربوط به حرم مطهرامام هشتم(ع) را حفظ کنند.

نخستین مورد آن طومار علیشاهی (۱۱۶۱ ق) است که پس از اینکه موقوفات آستان قدس رضوی و وقف‌نامه‎‌ها در حملات افغان‌ها و سپس توسط نادرشاه از بین رفت، تهیه شد. دومین آن، طومار عضدالملک (۱۲۷۳ ق) و سپس کتابچه‎‌ها و سیاهه موقوفات در دوره قاجار و چاپ کتاب آثارالرضویه در سال ۱۳۱۷ ق است. مورد بعدی مربوط به دوره پهلوی است که عبدالحمید مولوی فهرست موقوفات آستان قدس را در هفت جلد تدوین کرد.

در عصر جمهوری اسلامی ایران به جهت حساسیتی که در خصوص غبطه وقف و اجرای نیات واقفان وجود داشت، طرح بازخوانی و استنساخ همه وقف‌نامه‎‌ها و اسناد وقفی آستان قدس به اجرا درآمد که از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ شمسی در دفتر کل موقوفات (که بعدها بر اساس ساختار سازمانی به مدیریت موقوفات تغییر نام داد) به انجام رسید. بنابراین وظیفه آستان قدس رضوی در مرحله نخست حفظ موقوفه و در مرحله دوم انجام صحیح نیت واقف است.

لطفاً اهداف مورد نظر در تدوین این دانش‌نامه را بیان کنید.

بر اساس تأکیدات تولیت معزز آستان قدس رضوی مبنی بر نگارش دانش‌نامه وقف آستان قدس رضوی و مصوبه ابلاغی قائم مقام تولیت و نیز مکاتبه مدیریت نظارت بر موقوفات با سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس و ارجاع شده به بنیاد پژوهش‌های اسلامی، به ‌منظور دستیابی به متنی منقح و قابل استناد در حوزه موقوفات آستان قدس رضوی، پیشنهاد طرح تدوین دانش‌نامه وقف آستان قدس رضوی در بنیاد پژوهش‌های اسلامی مورد توجه قرار گرفت.

اگر خواسته باشیم اهداف دانش‌نامه را به صورت خلاصه بیان کنیم شامل مواردی همچون شناسایی و معرفی دقیق موقوفات و واقفان آستان قدس رضوی و ارکان وقف منطبق با نیازهای روز آستان قدس رضوی، دستیابی به الگوی عملیاتی صحیح و کامل اجرای مفاد وقف‌نامه‌ها، موارد مصرف و نیات واقفان، تشویق و ترغیب نیکوکاران و ثروتمندان به احیای سنت حسنه وقف به ‌ویژه با در نظر گرفتن نیازمندی‌ها، مقتضیات و شرایط زمان کنونی، صیانت و حفاظت از موقوفات و احیای آن، شناساندن اسوه‌های عمل خیر وقف و میزان تأثیر دینی و اجتماعی وقف و... است.

مراحل اجرایی این طرح به چه صورت است؟

این طرح قرار است در چهار مرحله انجام شود؛ مرحله نخست آن شناسایی واقفان و تصحیح و مقابله علمی وقف‌نامه‌های غیرمنقول بوده که اکنون در حال انجام است. مرحله دوم شامل تحلیل و بررسی وقف‌نامه‌هاست که پس از پایان مرحله نخست شروع خواهد شد. مرحله سوم مربوط به شناسایی واقفان و موقوفات منقول و مرحله چهارم هم مربوط به شناسایی و بازخوانی اسناد وقفی معین می‌شود.

بنابراین ماهیت این طرح، به صورت دانش‌نامه‎ای است. بر این اساس، شیوه‏نامه‏ای تهیه و مراحل کار بر اساس آن تعریف شد. روند تهیه این دانش‌نامه مراحل گوناگونی دارد و به این صورت است که ابتدا تصحیح علمی وقف‌نامه‎‌ها انجام می‌‏شود، در مرحله دوم نوع وقف، تاریخ وقف، نوع موقوفه، مکان، اجزا و ارکان وقف [شامل رقبات، نیات و مصارف و تسهیم، تولیت و متولی، نظارت و ناظر] مشخص می‌شود. در مرحله سوم ورود متن، تصویر و داده‌های اصلی هر وقف‌نامه در پایگاه اطلاعات به تفکیک موضوعات مشخص شده انجام می‌شود و مرحله چهارم نیز تهیه بانک اصطلاحات وقف است. مرحله پنجم شرح حال واقف بر اساس شیوه دایره‌المعارف‌نویسی است و آخرین مرحله تدوین مدخل دانش‌نامه بر اساس اطلاعات مذکور به ترتیب تاریخ و براساس نام واقف است؛ به این صورت که ابتدا نام مدخل که نام واقف است و سپس مقدمه‌ای شامل شرح حال واقف و خلاصه‏ای از وقف‌نامه و در ادامه شناسنامه وقف‌نامه شامل موضوع و ارکان وقف و به دنبال آن متن تصحیح و مقابله شده وقف‌نامه با حفظ اصالت سند و در آخر کار هم تصویر وقف‌نامه به صورت رنگی خواهد آمد.  همچنان که گفته شد دغدغه تولیت محترم، نظارت بر موقوفات آستان قدس رضوی، اجرای دقیق نیات واقفان و شناسایی موقوفات این آستان مبارک است. بنابراین خوانش درست و دقیق وقف‌نامه‏‌ها و استخراج صحیح ارکان وقف از اهمیت بسزایی برخوردار است.

محمدحسین مروج کاشانی

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: بنیاد پژوهش های اسلامی موقوفات آستان قدس آستان قدس رضوی دانش نامه وقف وقف نامه ها ارکان وقف بر اساس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۰۸۵۱۶۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اداره سرمایه انباشته وقف باید علمی باشد/ تحقق شعار سال در حوزه کشت و صنعت

نخستین نشست هم‌اندیشی و بررسی چالش‌های پیش‌رو در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان امروز (۶ اردیبهشت‌ماه) با حضور رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه در نمایشگاه دستاوردهای وقف برگزار شد.

به گزارش ایسنا، سجده -مدیرعامل بنیاد توسعه عمران موقوفات- در ابتدای این نشست با بیان اینکه در کتب دینی آمده که حضرت علی(ع) نخلستان ایجاد کرده و وقف می کردند، گفت: تقریبا ۵ سال است که توسعه تولید با حضور مردم در سازمان اوقاف اتفاق افتاده است. 

وی ادامه داد: بنیاد توسعه عمران موقوفات در شناسایی زمین‌ها تلاش می‌کند و سعی داریم در حوزه کشت و صنعت با مشارکت مردم در تحقق شعار سال گام برداریم. 

در ادامه این نشست بیگدلی -معاون بهره‌وری اقتصادی سازمان اوقاف و امور خیریه- با اشاره به چشم‌انداز این معاونت در حوزه اجتماعی و ارتباط سازمان با شرکتهای دانش‌بنیان گفت: اولین اقدام وقف این است که بتواند کسب منفعت از عین وقف داشته باشد، مرحله بعد این منافع داخل کاسه‌ای ریخته می شود که حفظ می‌شود و سرریز آن اجرای نیت است. باید بیشترین کسب منفعت از موقوفات داشته باشیم.

وی اظهار کرد: برای اینکه علم در خدمت کسب منفعت قرار گیرد اکوسیستمی برای حمایت از دانش بنیان‌ها با رعایت قوانین وقف طراحی شده است که این شرکت‌ها اکثرا به سوددهی رسیده‌اند.. 

در بخش دیگری از این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین خاموشی -رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه- ضمن تقدیر از دانشمندان که در نمایشگاه شرکت کرده‌اند، گفت: سازمان وقف از نظر سرمایه‌ای دارای بودجه دولتی نیست و ما در دوره فعلی می‌خواهیم وقف را حرکت دهیم. به عنوان مثال ما دارای میلیون‌ها رقبه هستیم که این رقبات‌ به صورت عرصه و اعیان است و ما باید شکل مدیریت‌مان در خصوص این موقوفات علمی باشد.

وی ابراز کرد: اگر پول داریم اداره سرمایه انباشته باید علمی باشد. در واقع سرمایه‌های وقف باید علمی اداره شود زیرا تنوع در وقف به نیات واقفان و اعیان اعطایی ربط دارد. 

خاموشی با تاکید بر اینکه دانش‌بنیان‌ها باید در خدمت ارزان‌سازی و رفاه مردم باشند، افزود: ما موظف به رعایت قانون وقف هستیم. اوقاف از دانش بنیان‌های نوپا حمایت می کند و ما مفتخریم که تاکنون از ۳۹ شرکت حمایت کرده‌ایم.

وی تصریح کرد: باید در حوزه اقتصاد تاثیرگذار و در تولید ملی بدون نفت موفق باشیم. در حوزه صنعت ورود کرده‌ایم که ۳۰ درصد درآمد نفتی را پوشش می‌دهد، در حوزه مسکن نیز رقبات‌ زیاد داریم که از این رو به مسکن نخبگانی توجه ویژه داریم.

رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه بیان کرد: در تمام رقبات‌ زراعی بحث زنجیره زراعی مدنظر است. بحث معادن به عنوان ظرفیت مغفول اوقاف بوده است، همچنین مساله دیگر توجه به حوزه صنایع تبدیلی است. در حوزه فناوری هم زیرساخت‌های سخت افزاری و هم نرم افزاری مدنظر است که کارهای خوبی در حال انجام است، نباید فراموش کنیم که حوزه فناوری تاثیر شگرف در اقتصاد کشور خواهد داشت.

در بخش دیگری از این نشست در حوزه ارائه طرح سیمان ژئوپلیمری بر پایه خاکستر باگاس، بحث وقف ماندگار در راستای توسعه پایدار مورد بررسی قرار گرفت. این شرکت به فناوری تولید برق و سیمان با وجود تحریم‌ها و موانع داخلی دست پیدا کرده است. 

بر اساس آنچه در این نشست عنوان شد، درصد قابل توجهی از شرکت‌های دانش بنیان در سطح کشور هیچ گردش مالی ندارند. صرفا ایده‌ای است که در مرحله آزمایشگاهی ارائه شده است.

این شرکت‌ها معتقدند اگر قرار است کاری و حمایتی در حد اوقاف انجام شود باید متفاوت از کارهایی باشد که توسط دیگران انجام می شود. شرکت‌های دانش بنیان از ایده تا تجاری‌سازی در کشورهای پیشرفته حمایت می‌شوند.

موضوع دیگر که مورد بحث قرار گرفت، این بود که در مناطق محروم خیلی از محصولات دانش بنیان کارایی ندارد، همچنین موضوع عمران در مناطق محروم بررسی شد و به گفته کارشناسان در زمینه تکنولوژی بتن باید تعریف دیگری در مناطق محروم داشته باشد.

انتهای پیام